مهریه به عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در ازدواج، همواره موضوعی پرچالش در دعاوی خانوادگی، به‌ویژه در جریان طلاق به درخواست مرد بوده است. این سؤال برای بسیاری از مردان مطرح است که:
“اگر من قصد طلاق داشته باشم، آیا می‌توانم مهریه همسرم را قسط‌بندی کنم یا باید یکجا بپردازم؟”
در ادامه به بررسی دقیق این موضوع از منظر قوانین مدنی، آیین دادرسی مدنی و رویه قضایی دادگاه‌ها می‌پردازیم.
مهریه در زمان طلاق چه جایگاهی دارد؟
مهریه در حقوق ایران، دینی بر ذمه مرد است که زن هر زمان بخواهد، می‌تواند آن را مطالبه کند. به عبارت ساده، اگر زن مهریه‌اش را طلب کند، مرد موظف به پرداخت آن است، خواه تقاضای طلاق داده باشد یا نه.
اما در طلاق به درخواست مرد، یکی از الزامات قانونی، تسویه یا تعیین تکلیف مهریه زن پیش از ثبت طلاق است.
در طلاق به درخواست مرد، پرداخت مهریه الزامی است؟
بله. طبق ماده 1133 قانون مدنی، مرد می‌تواند با رعایت شرایط قانونی همسرش را طلاق دهد، اما تا زمانی که تکلیف مهریه مشخص نشده باشد، دادگاه اجازه ثبت طلاق نمی‌دهد. این تکلیف ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پرداخت کامل مهریه
- پرداخت بخشی از آن و بذل یا بخشش مابقی توسط زن
- یا توافق بر سر قسط‌بندی مهریه
همین طور بخوانید: چه اموالی را می‌توان توقیف کرد؟ (مستثنیات دین و جزئیات)
آیا امکان قسط‌بندی مهریه در طلاق وجود دارد؟
بله. قسط‌بندی مهریه حتی در صورت طلاق از سمت مرد نیز امکان‌پذیر است، مشروط به اینکه یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
- زن با تقسیط مهریه موافقت کند (توافقی)
- مرد در دادگاه اعسار از پرداخت مهریه اقامه دعوا کند و اثبات نماید که توان پرداخت کامل مهریه به‌صورت نقدی را ندارد.
در هر دو حالت، پس از بررسی وضعیت مالی مرد توسط دادگاه و کارشناس رسمی، حکم تقسیط مهریه صادر می‌شود و مبلغ ماهانه یا اقساط مشخص می‌شود.
شرایط دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
اگر زن با قسط‌بندی مهریه موافقت نکند، مرد باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را طبق ماده 277 قانون مدنی و ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی به دادگاه ارائه دهد. برای موفقیت در این دعوا، مرد باید:
- فهرست اموال و دارایی‌های خود را اعلام کند.
- مدارکی دال بر عدم تمکن مالی ضمیمه کند (مثل فیش حقوقی، گواهی بیکاری، اجاره‌نامه، گزارش حساب بانکی و…)
- دو شاهد مطلع برای شهادت به وضعیت مالی او معرفی کند.
- اگر دادگاه اعسار را بپذیرد، مهریه قسط‌بندی می‌شود و در صورت عدم پرداخت اقساط، زن می‌تواند اجرای حکم و اعمال ماده 3 (حبس محکوم‌علیه) را پیگیری کند.
نقش بخشنامه‌های قضایی و رویه دادگاه‌ها
در سال‌های اخیر، بسیاری از محاکم خانواده به دلیل تورم و افزایش نجومی مهریه‌ها، در صورتی که مرد اعسار خود را اثبات کند یا زن راضی به مصالحه نباشد، خودشان رأسا نیز مهریه را تقسیط می‌کنند. لذا حتی در صورت طلاق از سوی مرد، دادگاه برای جلوگیری از اطاله دادرسی و فشار اقتصادی نامتعارف، به تقسیط رأی می‌دهد.
مثلاً در بسیاری از شعب، برای مهریه‌های بالا، مبلغ اولیه (مثلاً ۵ تا ۲۰ سکه به‌عنوان پیش‌پرداخت) و سپس اقساط ماهانه ۱ سکه یا مبلغ ریالی معادل آن تعیین می‌شود. (حتی با بالا رفتن مبلغ سکه، این قسط بندی ممکن است به ماهیانه نیم سکه یا ربع سکه نیز تقلیل پیدا کند.)
از دست ندهید: توقیف سهم‌الارث مرد برای مهریه؛ آیا زن می‌تواند از ارث شوهر طلبش را وصول کند؟
آیا زن می‌تواند با طلاق مخالفت کند تا مرد مهریه را کامل بپردازد؟
زن حق مخالفت با اصل طلاق از سوی مرد را ندارد؛ اما چون ثبت طلاق مشروط به تعیین تکلیف مهریه، نفقه، جهیزیه، حضانت فرزند و… است، او می‌تواند با نپذیرفتن توافق بر سر مهریه، فرآیند را به تأخیر بیندازد یا مرد را ملزم به اقامه دعوای اعسار کند.
نتیجه‌گیری
بله، در صورت طلاق از طرف مرد، امکان قسط‌بندی مهریه وجود دارد.
این تقسیط یا با توافق زن انجام می‌شود یا با حکم دادگاه در صورت اثبات اعسار مرد. اما ثبت طلاق در دفترخانه بدون تعیین تکلیف مهریه ممکن نیست.
پس اگر مردی قصد طلاق دارد و توان پرداخت کامل مهریه را ندارد، باید سریعاً برای طرح دعوای اعسار اقدام کرده و مدارک کافی ارائه دهد. همچنین مذاکره و مصالحه با زن می‌تواند مسیر حقوقی را کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تر کند.
دیدگاهتان را بنویسید