هجوم سرمایههای خرد و کلان به بازارهای مالی—از بورس و صندوقهای مشترک تا رمزارز و طرحهای خصوصی—زمینهای جذاب برای سودجویانی ایجاد کرده است که با تأسیس یا جعلِ “شرکت سرمایهگذاری” دست به کلاهبرداری میزنند. این شرکتها ظاهری موجه دارند: وبسایت و دفتر شیک، لوگو و حتی «مجوز»هایی که بعداً معلوم میشود یا جعلیاند یا عمداً مبهم نمایش داده شدهاند. در این نوشته، ابتدا ساختار رایج چنین کلاهبرداریهایی را میشکافیم، سپس نشانههای هشداردهنده را مرور میکنیم، و در پایان مسیر حقوقیِ شکایت و مجازات مرتکبان را بر اساس قوانین ایران توضیح میدهیم.
شیوۀ عمل کلاهبرداری با نقاب شرکت سرمایهگذاری
کلاهبرداریهای سازمانیافته در این حوزه معمولاً یکی از سه الگوی زیر را دنبال میکنند:
الگو | توضیح کوتاه | قانون حاکم یا جرم خاص |
طرح پانزی / هرمی | پرداخت سود “سرمایه گذاران قدیمی” از پول تازه واردان؛ هیچ فعالیت اقتصادی واقعی در جریان نیست. | بند “ز” ماده 1 قانون اخلالگران نظام اقتصادی (الحاق 1384) مجازات تا 20 سال حبس و ضبط اموال |
صندوق یا سبدگردان صوری | ادعای داشتن مجوز سازمان بورس، اما شرکت در سامانههای رسمی ثبت نشده یا کد رهگیری ندارد. | قانون بازار اوراق بهادار 1384 – هر گونه فعالیت بدون مجوز، تخلف و گاه جرم است. |
شرکت سرمایه گذاری در املاک / ارز دیجیتال | “وعده سود تضمینی” به طور مثال ماهی 20 درصد و قراردادهای دستنویس؛ وجوه در حساب شخصی مدیران مینشیند. | ماده 1 قانون تشدید مجازات کلاهبرداری (1376)؛ حبس 1 تا 7 سال و رد مال |
نشانههای هشداردهنده (چکلیست سریع)
نشانههای هشداردهنده (چکلیست سریع)، به شرح زیر هستند:
- سود ثابت و غیرواقعی
- وعدۀ بازده «بدون ریسک» بالاتر از سود بانکی و بازار همتا، بزرگترین پرچم قرمز است.
- مجوزهای مبهم یا تصویرِ “مجوز” در شبکههای اجتماعی
سازمان بورس اخیراً هشدار داده افراد سودجو با انتشار اسکن مجوز یک نهاد واقعی، مردم را فریب میدهند
اصل مجوز باید در سایت سازمان (codal.ir یا seo.ir) قابل استعلام باشد.
فرار از شفافیت مالی
نبود صورتهای مالی حسابرسیشده، یا پاسخهای کلی به پرسشهای تخصصی (NAV، شیوه ارزشگذاری، منشأ سود).
پرداخت سود از محل جذب مشتری جدید
اگر تاریخ واریز سود دقیقاً بعد از موج ثبت نامهاست، بوی پانزی میدهد.
دعوت تشویقی
پرداخت درصد «پورسانت جذب» یا تخفیفِ عضویت، از نشانههای بارز مدل هرمی است.
راههای استعلام مجوز و اصالت شرکت
راههای استعلام مجوز و اصالت شرکت، به شرح زیر هستند:
مرجع | چه چیزی را بررسی کنید؟ | مسیر دسترسی |
سازمان بورس و اوراق بهادار | کُد ثبتی نهاد مالی، آخرین گزارشهای کدال، وضعیت مجوز سبدگردان/صندوق | درگاه fipiran.com یا بخش «نهادهای مالی مجاز» در seo.ir |
اداره کل ثبت شرکتها | شناسه ثبت، موضوع فعالیت مندرج در اساسنامه | سامانه irsherkat.ssaa.ir |
بانک مرکزی | مجوز جمعآوری سپرده یا فعالیت صرافی | لیست مؤسسات مالی مجاز در cbi.ir |
وزارت صمت (برای رمزارز و استارت آپها) | اینماد و گواهی فعالیت | inamat.trust.ir |
چارچوب قانونی و مجازاتها
اما ببینیم چارچوب قانونی و مجازاتها، شامل چه مواردی میشود:
مبنا | خلاصه مجازات |
ماده ۱ قانون تشدید مجازات کلاهبرداری (۱۳۶۷) | حبس ۱ تا ۷ سال + جزای نقدی معادل مال + رد مال |
قانون اخلالگران در نظام اقتصادی (الحاق ۱۳۸۴) | برای «تأسیس یا عضوگیری در شرکت هرمی/پانزی» حبس ۵ تا ۲۰ سال یا اعدام در موارد فساد فیالأرض + ضبط اموال + تا ۷۴ ضربه شلاق |
قانون بازار اوراق بهادار ۱۳۸۴ | فعالیت بدون مجوز یا ارائه اطلاعات گمراهکننده؛ حبس تا ۵ سال و جزای نقدی متناسب با ضرر محقق |
قانون جرایم رایانهای ۱۳۸۸ (در صورت تبلیغ و جذب آنلاین) | حبس ۱ تا ۵ سال + جزای نقدی ۲۰–۱۰۰ میلیون ریال |
مسئولیت شخصیت حقوقی
طبق ماده ۲۰ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، شرکت نیز میتواند به تعطیلی دائمی، جریمه نقدی تا هفت برابر ضرر، یا ممنوعیت فعالیت محکوم شود.
مراحل شکایت و پیگیری قانونی
مراحل شکایت و پیگیری قانونی، به شرح زیر هستند:
جمعآوری مستندات
قرارداد، فیش واریز، تبلیغات، گفتوگوهای شبکههای اجتماعی و هرگونه اسکرینشات را امن نگه دارید.
شکایت در پلیس فتا (برای جذب آنلاین)
با مدارک دیجیتال به کارشناس فتا مراجعه و گزارش مکتوب دریافت کنید. پرونده پس از تحقیقات فنی به دادسرای جرایم رایانهای ارسال میشود
طرح شکواییه در دادسرای ویژه جرایم اقتصادی
برای مبالغ کلان یا فعالیت سازمانیافته، دادسرای ناحیه ۳۶ (تهران) یا مجتمع ویژه جرایم اقتصادی صلاحیت دارد
درخواست توقیف اموال و حسابها
بازپرس میتواند همزمان با شروع تحقیقات، دستور انسداد حسابهای مدیران و توقیف اموال منقول و غیرمنقول شرکت را صادر کند.
دعوی حقوقی رد مال و خسارت
پس از محکومیت کیفری، با استناد به حکم قطعی دادگاه میتوانید برای استرداد اصل سرمایه و مطالبه خسارت تأخیر اقدام کنید.
نقش وکیل متخصص
پروندههای سرمایهگذاری کاذب، پیچیدگی دوگانه مالی و کیفری دارند و حتما نیاز به وکیل کیفری خواهند داشت:
- کشف زنجیره پول: وکیل میتواند با دستور قضایی، تراکنشها را از بانکها استعلام کند.
- اثبات عنصر فریب: استفاده از گزارش کارشناسان بازار سرمایه یا حسابرسی برای نشان دادن “موهوم” بودن سود.
- تسریع در صدور قرار تأمین خواسته: جلوگیری از خروج داراییها قبل از صدور رأی نهایی.
جمعبندی
کلاهبرداری در پوشش شرکتهای سرمایهگذاری به دلیل ظواهر قانونی و استفاده از اصطلاحات فنی، یکی از پیچیدهترین جرایم مالی است. شناخت نشانههای اولیه—از وعدۀ سود تضمینی تا مجوزهای مشکوک—بههمراه استعلام ساده در سایتهای رسمی، بزرگترین سپر شماست. اگر در دام افتادهاید، فراموش نکنید که سرعت عمل در ثبت شکایت، جمعآوری ادلۀ دیجیتال و مشورت با وکیل، شانس بازپسگیری سرمایه را بهطور چشمگیری افزایش میدهد.
یک توصیه کاربردی: هرگاه شرکتی سودی بالاتر از نرخ رسمی بانکها بدون ریسک عملیاتی پیشنهاد میدهد، پیشفرض را بر خطرِ پانزی بگذارید تا خلافش ثابت شود.
دیدگاهتان را بنویسید