قراردادهای فروش
قراردادهای فروش را میتوان قدیمیترین و شناختهشدهترین نمونه قراردادهای بازرگانی دانست.
قراردادهایی که در آن یک طرف، کالا یا هر نوعی از داشته و دارایی خود را در ازاء دریافت پول یا کالایی دیگر و با رعایت مجموعهای از شرایط (از زمان پرداخت تا نحوهی پرداخت و شیوهی تقسیم ریسک و موارد دیگر) به طرف دوم واگذار میکند.
شاید بسیاری از ما، کارهای بزرگ بازرگانی بین المللی برای خرید و فروش و حمل و نقل کالا، از کشوری به کشور دیگر انجام نداده باشیم؛ اما نباید فراموش کنیم که قرارداد فروش خودرو یا خانه هم – که بیشتر ما در یکی از دو طرف آنها حضور داشتهایم – نمونههایی از همین قراردادهای فروش محسوب میشوند.
غالبِ درسهای اصول و فنون مذاکره متمم، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در قراردادهای فروش کاربرد دارند.
از جملهی این درسها میتوان به مباحث #امتیازدهی در مذاکره و تکنیکها و ترفندهای مذاکره اشاره کرد.
قراردادهای خدمات
قراردادهای خدمات هم، شکل پرکاربرد دیگری از قراردادهای تجاری محسوب میشوند. قراردادهایی که در آنها کالایی رد و بدل نمیشود (یا اگر میشود، در حاشیه است) و اصل موضوع قرارداد، روی ارائهی خدمات توسط یکی از طرفین به طرف دیگر متمرکز است.
قراردادهای خدمات از این جهت در قالب یک سرفصل مجزا مورد بحث قرار میگیرند که سنجش عملکرد در این قراردادها و نیز مفاد مربوط به تعهد خدمتدهنده، با تعهداتی که معمولاً فروشندگان کالا ارائه میدهند، متفاوت است.
در مجموعه درسهای ارزش آفرینی متمم، به بحث تفاوت کالا با خدمات پرداختهشده و با مطالعه و مرور آن درس، بهتر میتوانید تفاوت ماهیت فروش کالا و ارائهی خدمت را درک کنید.
قراردادهای تدارکات
قراردادهای تدارکات شباهتهای بسیاری به قراردادهای خرید دارند؛ اما ماهیت تأمینکننده و تعهدات او متفاوت است.
از جمله اینکه تأمینکننده قرار نیست الزاماً فروشنده باشد؛ بلکه میتواند مواد اولیه، تجهیزات و ملزومات را از مجموعهی دیگری تهیه کرده و در مقابل، کارمزد دریافت کند.
همچنین کسانی که وارد حوزهی قراردادهای تدارک میشوند، ممکن است در قالب زیرمجموعهای از پروژههای سازمانی فعالیت کنند و در رعایت مهلتهای زمانی، استانداردها و جریمههای متفاوتی برای عملکرد نامطلوب آنها تعریف و اعمال شود.
همین تفاوتها باعث شده که معمولاً در آموزش مذاکره قراردادهای تجاری، یک ردیف مستقل را به قراردادهای تدارکات اختصاص دهند.
قراردادهای تأمین مالی
قراردادهای تأمین مالی یکی دیگر از قراردادهای مهم هستند که در کسب و کارها مورد توجه قرار میگیرند.
اگر با این نوع قراردادها ناآشنا باشید، ممکن است فکر کنید که بیشتر این قراردادها میان بانکها و شرکتهای سرمایهپذیر منعقد میشوند. در حالی که قراردادهای تأمین مالی بسیار متنوعند و تنظیم هر یک از آنها نکات و ظرایف خاص خود را دارد. کافی است به نمونههای زیر فکر کنید:
- تأمین مالی پروژههای توسعه کسب و کار
- تأمین مالی استارتآپها
- تأمین مالی برای اجرای یک قرارداد
- تأمین مالی کسب و کار زیرمجموعهی یک هلدینگ توسط یکی دیگر از زیرمجموعههای هلدینگ
- تأمین مالی به شرط خرید بخشی از محصول (یا منحصراً در برابر خرید محصول)
قراردادهای پیمانکاری
سادهترین تعریف قراردادهای پیمانکاری این است که بگوییم در این قراردادها، اجرای یک پروژه از سوی کارفرما به پیمانکار واگذار میشود. به عبارت دیگر، موضوع قرارداد، واگذاری اجرای پروژه است.
این قراردادها، هم از نظر حجم و هم از نظر موضوع، بسیار متنوعند و از طراحی و اجرای یک وبسایت تا اکتشاف و بهرهبرداری از یک میدان نفتی را در برمیگیرند.
معمولاً قراردادهای پیمانکاری فازهای متعدد دارند و تعهدات متفاوتی برای طرفین در هر یک از این فازها تعریف میشود. همچنین از آنجا که موضوع قرارداد با اجرا گره خورده و پیچیدگیهای فراوان دارد، معمولاً ادعا کردن (Claiming) و پاسخگویی به ادعا و مدیریت ادعا و به طور کلی، مدیریت تعارض در این قراردادها جایگاه ویژهای دارد.
میتوان گفت مجموعهای در اجرای قراردادهای پیمانکاری موفق است که علاوه بر دانش و تجربهی تخصصی در موضوع قرارداد، در دو حوزهی مدیریت پروژه و مهارت مذاکره نیز توانمندیهای ویژه داشته باشد.
قراردادهای BOT (ساخت، بهرهبرداری، واگذاری)
در قراردادهای BOT کارفرما پروژهای را به طرف دوم واگذار میکند و به جای پرداخت پول، به او اجازه میدهد که پس از راهاندازی پروژه، مدتی از آن بهرهبرداری کرده و از منافع مالی آن بهرهمند شود. پس از گذشت این مدت مشخص، پروژه به کارفرما تحویل داده میشود.
به عنوان مثال، فرض کنید شهرداری میخواهد یک شهربازی در یکی از مناطق شهر راهاندازی کند. اما به علت محدودیت بودجه با شرکتی به توافق میرسد که این شهربازی را تأسیس کرده و ۵ سال بهرهبرداری از آن را برعهده بگیرد. در این پنجسال، همهی درآمد شهربازی متعلق به شرکتِ سازنده خواهد بود و هزینهی پروژه و سود شرکت از این راه تأمین میشود. سپس شهربازی به طور کامل به شهرداری واگذار میشود.
قراردادهای BOT را از یک منظر میتوان قرارداد پیمانکاری دانست؛ چون پروژهای تعریف شده و اجرای آن به طرف دوم واگذار شده است.
اما از سوی دیگر میتوان آنها را قرارداد تأمین مالی هم در نظر گرفت. چون کارفرما از این طریق، هزینههای اجرای پروژهی خود را تأمین میکند.
قراردادهای BOT یک لایه پایینتر از انواع قراردادهایی است که تا اینجا اشاره کردیم و در واقع زیرمجموعهی آنها محسوب میشود.
اما به این علت آن را مطرح کردیم تا بهخاطر بسپارید که طبقهبندی و دستهبندی قراردادها، یک کار قطعی و مطلق نیست و افراد مختلف بسته به نگرش و تجربه و موضوع بحث خود، یک قرارداد مشخص را در دستههای متفاوتی قرار میدهند.
قراردادهای برونسپاری
ویژگی مهم قراردادهای برونسپاری این است که یک فرایند (و نه یک پروژه) به طرف قرارداد واگذار میشود. میدانیم که مهمترین ویژگی پروژه این است که آغاز و پایان دارد؛ اما فرایند، فعالیتی پیوسته و دائمی است.
وقتی پروژهی ساخت یک واحد مسکونی را به شرکتی واگذار میکنیم، با پایان ساخت واحد مسکونی، پروژه (و قرارداد) به پایان میرسد.
اما در قرارداد برون سپاری، اجرای دائمی یک فرایند – که میتوانست درون سازمان انجام شود – با ملاحظات استراتژیک به بیرون مجموعه واگذار میشود.
یک مثال خوب از برون سپاری، واگذار کردن فعالیت مرکز تماس (Call-center) یک سازمان، به یک شرکت تخصصی در بیرون سازمان است.
معمولاً اگر کار واگذارشده از جنس ارائهی خدمت باشد، توافقنامههای سطح خدمات (SLA) هم تنظیم میشوند تا سطح کیفی مورد انتظار کارفرما به شکل شفاف و مشخص، مورد توافق طرفین قرار بگیرد
قراردادهای فرنچایز
قراردادهای فرنچایز در فضای کارآفرینی و توسعه کسب و کار مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
در این قراردادها، فرنچایزر (صاحب امتیاز فرنچایز) یک مدل کسب و کار را با جزئیات کامل طراحی کرده و احتمالاً نمونههایی از آن را اجرا کرده است.
دیگران که اجرای موفق آن مدل را میبینند و ایدهی کسب و کار را میپسندند، حقِ پیادهسازی همان مدل و استفاده از برند فرنچایزر را برای مدت مشخص از او خریداری میکنند.
این نوع قرارداد در همهی نقاط جهان از جمله کشورمان، مورد استقبال و استفاده قرار گرفته و میتوان از مکدونالد تا کافه ویونا را به عنوان مصداقهای آن ذکر کرد.
قراردادهای لیسانس (لایسنس)
در مورد قراردادهای لیسانس، به طور خلاصه (و غیردقیق) میتوان گفت که از این قراردادها، برای اجاره دادن داراییهای فکری و نامشهود شرکتها استفاده میشود.
فرض کنید برند یک شرکت در بازار شناختهشده است یا این شرکت، دانش فنی تولید یک محصول ویژه را در اختیار دارد.
هر دو موردی که مطرح شد (برند، دانش فنی) از جنس داراییهای فکری و نامشهود هستند. اگر این شرکت به مجموعهی دیگری اجازه دهد که برای مدت مشخص، از برند یا دانش فنی آنها استفاده کند، به قراردادی که در این میان امضا میشود، قرارداد لیسانس یا لایسنس میگویند.
قراردادهای نمایندگی
قراردادهای نمایندگی را میتوان یکی از متنوعترین انواع قراردادهای تجاری دانست.
در این قراردادها یک سازمان، یک شخص حقوقی را به عنوان نمایندهی خود برای انجام مجموعهای از فعالیتها در یک بازار یا ناحیهی جغرافیایی مشخص برمیگزیند.
قراردادهای نمایندگی میتوانند در زمینهی فروش، خدمات پس از فروش، پخش و توزیع، ارائهی خدمات و فعالیتهای متنوع دیگر باشند.همچنین این قراردادها میتوانند به شکل انحصاری یا غیرانحصاری منعقد شوند.
قراردادهای بین المللی تجاری و ویزگی های آن
انواع قراردادهای بین المللی در حقوق ایران
قراردادهای تجاری و بازرگانی از تنوع بالایی برخوردار هستند و با توجه به پیشرفت ارتباطات بینالمللی، انواع جدیدی نیز با گذر زمان به فهرست اینگونه قراردادها اضافه میشوند. اگر در حقوق داخلی ایران به دنبال فهرستی از معاملات تجاری باشیم، باید به ماده ۲ قانون تجارت ایران رجوع کنیم که در آن اعمالی مثل خرید اموال منقول به قصد فروش یا اجاره آنها، تصدی به حمل و نقل، انجام فعالیتهای دلالی و حقالعملکاری، تسهیل معاملات ملکی، عملیاتهای بانکی و صرافی، تصدی به فعالیتهای حراجی، تصدی به هر قسم از نمایشگاههای عمومی، راهاندازی هر قسم کارخانه، انجام معاملات برواتی، کشتیسازی و عملیات بیمههای بحری و غیربحری از جمله قراردادهای تجاری هستند.
قرارداد بین المللی چیست؟
بر اساس قواعد حقوق تجارت بین الملل، قرارداد بینالمللی به قراردادی گفته میشود که حداقل یک عنصر خارجی در آن وجود داشته باشد. مثل تابعیت طرفین، محل انعقاد قرارداد، محل اجرای قرارداد و غیره. برای قراردادهای بینالمللی یک تعریف حقوقی و یک تعریف اقتصادی وجود دارد.
اشخاص بسیاری با انواع معاملات بین المللی سر و کار دارند و در رابطه با این معاملات دچار مشکلاتی میشوند. دانستن اینکه چه اصول و قواعد حقوقی را میبایست در تنظیم متن انواع قراردادهای بینالمللی خود به کار برند تا از ضرر و زیان احتمالی در موقع بروز اختلاف پیشگیری کنند، حائز اهمیت است.
متن قرارداد زمانی واجد وصف بین المللی خواهد شد که دو طرف قرارداد در دو کشور مختلف اقامت داشته باشند یا اینکه محل اجرای قرارداد، خارج از محل اقامت دو طرف باشد. همچنین قبل از تنظیم انواع قراردادهای بینالمللی، طرفین باید با یکدیگر در مورد کیفیت، نوع، مقدار و موعد تحویل کالا یا خدمت، پرداخت بها و تضامین قراردادی و سایر مسائل مرتبط مذاکره و گفتگو کنند.
کاربرد قراردادهای بینالمللی تجاری
معاملات انجام شده تحت قراردادهای تجاری بینالمللی به ویژه قراردادهای مربوط به فروش کالاها، به عنوان پایهای از حقوق تجارت بین المللی شکل گرفتهاند. معاملات تجاری بینالمللی در قالب یک قرارداد بینالمللی که شامل اهداف و تعهدات هر یک از طرفین درگیر با شرایط مندرج در معامله است، شرح داده میشود. هنگامیکه طرفهای درگیر در یک معامله از کشورهای مختلف وارد قرارداد تجاری شوند، تحت قوانین بینالمللی قرارداد قرار میگیرند؛ مگر اینکه طرفین توافق کنند که تحت قانون یکی از کشورها باشند.
دستهبندی کلی قراردادهای بازرگانی بینالمللی
در خصوص قراردادهای بازرگانی بینالمللی نیز میتوان موارد دیگری به فهرست بالا افزود؛ اما به طور عمده میتوان اکثر قراردادهای تجاری بینالمللی را در سه دسته کلی قرار داد:
- قراردادهای بینالمللی خرید و فروش کالا
- قراردادهای بینالمللی حمل و نقل
- قراردادهای بینالمللی بیمه
هر یک از سه دسته فوقالذکر دارای ویژگیهایی هستند که در ادامه مختصراً بررسی میشوند:
قراردادهای بینالمللی خرید و فروش (International Sales Contracts)
این قراردادها که در اصطلاح حقوقی قرارداد بیع بینالمللی نیز نامیده میشوند، در زمره مهمترین و متداولترین قراردادهای تجاری بینالمللی قرار میگیرند. نکته مهم آن که در تبیین مفهوم کالا در اینگونه قراردادها، باید توجه داشت که مقصود از کالا لزوماً کالای مادی نیست بلکه امروزه با توسعه مفاهیم تجاری به ویژه موضوعات مالکیت فکری، موضوع خرید و فروش میتواند شامل موارد مالکیت معنوی و اموال غیرمادی مثل انتقال یک فنآوری یا امتیاز استفاده از یک نام تجاری یا یک برند باشد.
قراردادهای بینالمللی حمل و نقل (International Carriage Contracts)
این قراردادها چگونگی حمل کالا را معین میکنند. همچنین در این قراردادها علاوه بر مقدمات قرارداد که شامل مشخصات طرفین و موضوع قرارداد است. تعهدات صاحب کالا، حمل کننده آن، چگونگی حمل کالا و تحویل آن مورد توافق قرار میگیرند. از مهمترین موضوعات قراردادهای حمل و نقل، موضوع انتقال ریسک است. به زبان ساده تعریف انتقال ریسک به نقطهای اشاره دارد که مسئولیت کالا از فروشنده به خریدار منتقل میشود. در واقع فروشنده (حمل کننده) تعهدات خود را به اتمام میرساند.
برای توافق بر سر نقطه انتقال ریسک، اصطلاحاتی در حقوق بازرگانی بینالمللی تدوین شدهاند که به اینکوتِرمز معروف هستند. اینکوترمز مختصر شدهی عبارت International Commercial Terms (اصطلاحات بازرگانی بینالمللی) است و شامل استانداردهایی بینالمللی در جهت تعیین نقطه انتقال ریسک در حمل و نقل است که جدیدترین مجموعه این اصطلاحات اینکوترمز 2010 است که با جست و جویی ساده در اینترنت، قابل دسترسی هستند.
قراردادهای بیمه بینالمللی (International Insurance Contracts)
اینگونه قراردادها در راستای چگونگی پوشش بیمهای در مقابل ریسکهای مربوط به عملیات تجاری بینالمللی منعقد میشوند. قرارداد بیمه زمانی وصف بینالمللی مییابد که طرفین قرارداد فراتر از مرزهای یک کشور باشند. مثلا بیمه گر و بیمه گزار در کشورهای مختلفی باشند و نیاز به انعقاد قراردادی در جهت بیمه کردن محموله کالای خود یا دیگر اَشکال معاملات تجاری باشند.
سه نمونه رایج از قراردادهای بازرگانی بینالمللی
آنچه در خصوص قراردادهای بینالمللی تجاری گفته شد، دستهبندی کلی آنها بود. لیکن انواع خاص این قراردادها مانند قراردادهای جوینت ونچر، قراردادهای تامین مالی و فرانشیز، ماهیت و کارکرد خاص خود را دارند. در ادامه جهت آشنایی بیشتر به این سه دسته قرارداد رایج در بازرگانی بینالمللی اشاره میکنیم:
قراردادهای جوینت وِنچِر (Joint Venture Contracts)
تعریف این نوع قراردادها که در زبان فارسی به همان اصطلاح لاتین Joint Venture (سرمایهگذاری مشترک) استعمال میشود، بر نوعی قالب قراردادی مشارکت و همکاری دلالت میکند. این قراردادها به گونهای همکاری تجاری میپردازد که طی آن، طرفین قرارداد، انجام فعالیت خاصی را مشترکاً بر عهده میگیرند و با دخالت فعالانه در آن فعالیت، در سود و زیان آن به نحو اشتراک سهیم میشوند.
این نوع قرارداد انواعی دارد که بسته به نوع مشارکت طرفین میتواند همکاری در جهت ایجاد یک واحد اقتصادی بزرگتر با ترکیب آوردههای طرفین باشد. مفهوم «آورده» نیز به هرگونه آورده مالی یا غیرمالی مانند فنآوری و تکنولوژی اشاره دارد. در اصل، عنصر مهم این قرارداد، وجود مشارکت طرفین برای سوددهی بیشتر است.
قراردادهای تامین مالی بینالمللی (International Finance Contracts)
به زبان ساده، قراردادهای فاینانس یا تامین مالی، قراردادهایی هستند که طبق آن یک بانک یا موسسه تجاری خارجی، اعتباری (در قالب وام)، برای انجام عملیات معینی به کشور یا شرکت مشخصی میپردازد که در واقع کنترلی روی هزینه کردن آن ندارد. بنابراین تعهدی نیز متوجه آن شرکت وامدهنده نیست. در نهایت بانک یا موسسه تجاری خارجی، در سررسیدهای تعیین شده در قرارداد، اصل مبلغ و سود وام را از طرف قرارداد و یا بانک تضمین کننده قرارداد دریافت مینماید.
این نوع قراردادها دو نوع عمده دارند که عبارتند از تأمین مالی شرکتی (Corporate Finance) و تأمین مالی پروژه (Project Finance) که در هر دو حالت، قراردادهای تامین مالی، یک شیوه کوتاه مدت انتقال سرمایه به کشور محسوب میشوند. زیرا پس از رسیدن موعد بازپرداخت وام، باید اصل سرمایه به همراه سود آن برگشت داده شود.
قراردادهای فرانشیز بینالمللی (International Franchise Contracts)
برای شناخت قرارداد فرانشيز، تعاریفی متعددی ارائه شده است. به طور خلاصه و در مجموع میتوان گفت این نوع قراردادها، توافقي هستند که به موجب آن، یک طرف (فرانشيزدهنده) اجازه استفاده از برخی مالکيتهاي فکري خود را که ممکن است شامل علامت تجاري (برند)، نظام تجاري خاص، نقشههای فني و تجاري باشد، برای توليد و توزيع محصولات يا ارائه خدمات، تحت نظارت خود و اغلب در قبال دريافت مبلغی، به طرف دیگر (فرانشيزگيرنده) ميدهد.
به بیان دیگر، در قراردادهای فرانشیز نوعی حمایت غیرمالی نظیر آموزش، تبلیغات، مجوز انجام کسب و کار با روشهای کارآمد، در ازای دریافت مبلغی، بین طرفین مبادله میشود.
ارکان و ساختار انواع قراردادهای بین المللی
اهمیت قرارداد در همه جای دنیا کاملاً محرز و ثابت است. در روابط پیچیده اقتصادی و تجاری، تنظیم قرارداد حقوقی با توجه به اصول قراردادهای تجاری بینالمللی ضمانت کننده امور متعددی است که باعث پیچیدگی آن شده است. به طور کلی، قراردادها معمولاً به صورت مکتوب منعقد میشوند. هر قراردادی چه داخلی و چه قراردادهای بین المللی شکل خاص خود را دارد که باید نکات حقوقی مهمی را در آنها رعایت کرد.
- طرفین قرارداد: یک قرارداد حقوقی دارای دو طرف است که ممکن است شخصی حقیقی یا حقوقی باشد.
- موضوع قرارداد: تعهد یا انجام کاری است که قرارداد برای آن تنظیم شده است. موضوع قرارداد نباید خلاف مقررات و قوانین جاری کشور یا حقوق بینالملل باشد و باید منفعت عقلایی داشته باشد.
- تعهدات: در تنظیم قراردادهای تجاری بینالمللی باید تعهدات و مسئولیتهای طرفین به وضوح مکتوب شوند.
- مدت زمان قرارداد: مدت برای انجام تعهدات و مفاد قرارداد باید تعیین شود.
- تضمین قرارداد: وقتی قراردادی منعقد میشود، به خصوص چنانچه موضوع آن انجام کار یا ساختن چیزی باشد، این تردید وجود دارد که اگر طرف قرارداد به تعهد خود عمل نکند چگونه باید جبران خسارت شود. یا در صورت انجام کار و وجود نقص چگونه خسارت گرفته شود؛ تعیین تضمین در قرارداد میتواند این مسائل را تا حدودی حل نماید.
اصول مذاکره در انواع قراردادهای تجاری
مهارت برقراری ارتباط کارآمد از مهارتهای لازم برای هر فرد که مسئولیت مذاکره در قراردادهای بینالمللی را دارد، بشمار میرود. زیرا موفقیت یک مذاکرهکننده بیش از هر چیز به توانایی او در برقراری ارتباط موثر با دیگران بستگی دارد. فرآیند مذاکره در قراردادهای بینالمللی همواره تحت تاثیر انواع پارامترهای مختلفی از جمله محیط پیرامون است. لذا نمیتوان در مذاکرات، اصول خاص و چارچوبهای یکسانی را استفاده نمود. به عبارتی دیگر هر جلسه مذاکره شرایط خاص خود را داراست. بنابراین باید طرفین در مذاکرات خود، این عوامل را شناسایی کنند و استراتژیها و روشهای مناسب را جهت رسیدن به خواستههای خود انتخاب نمایند تا فضای مطلوب را مهیا ساخته و نهایتا به اهداف خود دست یابند.
از جمله مراحل اصلی در اصول و فنون مذاکره در انواع قراردادهای بینالمللی میتوان به این مراحل اشاره کرد:
- مرحله آمادهسازی و برنامهریزی
- مرحله آغاز مذاکرات
- مرحله آزمون و گمانهزنی
- مرحله آغاز حرکت و امتیازگیری و امتیازدهی
- مرحله نتیجهگیری و توافقات
- مرحله بازنگری و ارزیابی مذاکرات
چگونه متن قرارداد بینالمللی را تنظیم کنیم؟
برای تهیه و تدوین متن انواع قراردادهای تجاری باید به نکات زیر توجه ویژهای داشت:
● تهیه پیشنویس اولیه
● توافقات بین المللی
● شکل قرارداد
● مختصر یا مفصل بودن متن قرارداد
● پیچیده یا ساده بودن متن قرارداد
جمع بندی
یکی از نکات بسیار فراگیر و گسترده در دنیای تجارت و ارتباطات امروزی شناخت انواع قراردادهای تجاری به اندازه قراردادهای داخلی است. گستردگی دنیای تجارت ممکن است این ایده را در ذهن هر کسب و کاری شکل دهد که بعد از مدتی که از شکل گیری آن گذشت وارد عرصه بین المللی شود. لذا در این راستا برای برقراری تعاملات موثرتر نیازمند تنظیم قراردادهای بین المللی است و تسلط به این قراردادها نقطه قوت و موفقیت محسوب میشود.
دیدگاهتان را بنویسید