به طور کلی دعاوی به دو دسته تقسیم می شوند: دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری
زمانی که کسی قصد شکایت از فرد دیگری را دارد و یا به هر دلیلی حقوق فردی نقض میگردد اولین مسئله ای که برای هر کس مطرح میشود این است که چه نوع دعوای را مطرح کند، با چه عنوانی و به کجا مراجعه کند؟
برای پاسخ این سوالات ابتدا لازم است فرد بداند که نوع شکایت او حقوقی است یا کیفری؟ به طور کلی اگر دعوایی که فرد میخواد مطرح کند مربوط به اموال و اشخاص (مانند ازدواج، طلاق، ارث، قرارداد فروش، اجاره و رهن و غیره) باشد، شخص باید به دادگاه حقوقی مراجعه کند چون دعوا حقوقی است.
ولی اگر فرد شاکی از اعمالی که جرم محسوب می شود بخواهد شکایت کند، باید به مراجع کیفری مراجع نماید.
در پاسخ به این پرسش که دعاوی کیفری چیست، باید گفت: دعوای کیفری به شکایتی گفته میشود که فرد برای اعلام وقوع جرم یا درخواست مجازات فرد خاطی به مراجع قضایی ارائه میکند. به عبارتی، زمانی که عملی که در قانون مجازات اسلامی بهعنوان جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده است، رخ دهد، دعوای کیفری مطرح میشود. از جمله جرایم کیفری میتوان به قتل، کلاهبرداری، خیانت در امانت، جعل، فحاشی، توهین و موارد مشابه اشاره کرد. همچنین به فردی که برای رسیدگی به یک جرم به دادسرا مراجعه می کند شاکی میگویند.
لازم به ذکر است که شکایت در دادسرا با برگه مخصوصی با عنوان شکوائیه که در واقع تقاضای کتبی یا شفاهی است آغاز میگردد.
هرکس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بیاحتیاطی به جان، سلامتی، مال، آزادی، حیثیت یا شهرت تجاری و یا به حقوق دیگران لطمه وارد کند، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود هستند.
بنابراین شاکی میتواند، جبران تمام ضررهای مادی مانند تخریب اموال مسروقه، ضررهای معنوی مانند لطمه به حیثیت و ضررهای ممکن الحصول ناشی از جرم را که مقتضی شده، در مراجع کیفری مطالبه کند.
نکته مهم اینکه خسارت عدم النفع که متفاوت ازمنافع ممکن الحصول بوده و مقتضی وجود آن محقق نشده، قابل مطالبه نخواهد بود.
محکوم علیه یا وکیل ویا نماینده قانونی او در صورت فوت یا غیبت محکومُ علیه، همسر و وارث قانونی و وصی پس از فوت او امکان اعاده دادرسی از حکم قطعی را دارند.
همچنین دادستان کشور، دادستان مجرم حکم و رئیس سازمان قضائی نسبت به احکام قطعی دادگاه نظامی طبق ماده 637، امکان اعاده دادرسی از حکم را دارند.
نکته مهم این است که شاکی حق اعاده دادرسی را ندارد.
مطابق ماده 6 قانون جرایم سیاسی رعایت موارد زیر باید نسبت به متهمان جرایم سیاسی رعایت شود:
مجزابودن محل نگهداری در مدت بازداشت و حبس از مجرمان عادی
ممنوعیت از پوشیدن لباس زندان در طول دوران بازداشت و حبس
ممنوعیت اجرای مقررات ناظر به تکرار جرم
غیر قابل استرداد بودن مجرمان سیاسی
ممنوعیت بازداشت و حبس به صورت انفرادی به (جز در مواردی که مقام قضائی بیم تبانی بدهد یا آن را برای تکمیل تحقیقات ضروری بداند لکن در هر حال مدت آن نباید بیش از پانزده روز باشد)
حق ملاقات و مکاتبه با بستگان طبقه اول در طول مدت حبس
حق دسترسی به کتب، نشریات، رادیو و تلوزیون در طول مدت حبس
در صورت نرسیدن و یا دیررسیدن احضاریه به محل اقامت متهم به گونهای که مانع از حضور شود، وی را فقط برای یک بار دیگر احضار خواهند کرد. موارد قابل پذیرش به شرح زیر هستند:
بیماری متهم و بیماری سخت والدین، همسر یا اولاد وی که مانع از حضور شود
فوت همسر یا یکی از اقربا تا درجه سوم از طبقه دوم
ابتلاء به حوادث مهم از قبیل بیماریهای واگیردار و بروز حوادث قهری مانند سیل و زلزله به شرط عدم امکان تردد
حضور متهم در توقیف یا حبس و مواردی که به حکم بازپرس عذر موجه محسوب شود
شهادت دروغ یا شهادت کذب از جمله جرایم کیفری هستند که در دو صورت رخ میدهند:
مطابق ماده 650 از کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هر کس در دادگاه یا نزد مقام رسمی شهادت دروغ بدهد، به 3 ماه و 1 روز تا 2 سال حبس و یا به 1 میلیون و 500 هزار تا 12 میلیون ریال جزا نقدی محکوم خواهد شد.
مجازات حمل و نگهداری مواد مخدر بیش از پنجاه گرم تا پانصد گرم حبس ندارد، بلکه پنج تا پانزده میلیون ریال جزای نقدی و ده تا هفتاد و چهار ضربه شلاق پیش بینی شده است.
مجازات آن طبق رویه دادگاه، همان مجازات حشیش در نظر گرفته شده است. بر خلاف تصور افراد که فکر میکنند کشیدن یا همان مصرف گل (مواد مخدر ماری جوانا) مجازاتی ندارد، اگر فرد مصرفکننده معتاد باشد به ۱ تا ۵ میلیون ریال جزای نقدی و همینطور تا ۳۰ ضربه شلاق محکوم میشود. اگر برای بار اول از گل استفاده کرده باشد، به ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق و ۱ تا ۵ میلیون ریال جزای نقدی محکوم میشود.
برای شکایت جعل سند هم میتوان به دادگاه کیفری شکواییه داده و تقاضای مجازات طرف را کرد و هم میتوان به دادگاه حقوقی دادخواست اثبات وقوع جعل و ابطال سند داد.
در جریان یک دعوی حقوقی یا کیفری، ممکن است یکی از طرفین ادعا کند که اسناد ارائهشده توسط طرف مقابل جعلی است. در چنین شرایطی، قاضی با بررسی دلایل ارائهشده از سوی مدعی جعل یا ارجاع موضوع به کارشناس، اصالت یا عدم اصالت سند را تعیین میکند.
محکومیت به جرم جعل در صورتی که نسبت به اسناد عادی و توسط افراد عادی غیر از کارمند دولت صورت بگیرد سوءسابقه نخواهد داشت و در باقی موارد مرتکب دارای سابقه کیفری خواهد بود.
بله، ممکن است فرد با عفو عمومی یا عفو عام مواجه شود که این امر توسط مجلس تصویب میشود و بیشتر در واقع بحرانی (مانند زمان پس از انقلاب) جریان دارد. عفو خصوصی یا عفو خاص عفوی است که توسط مقام رهبری اعطا میشود و در مواقع عیدها و مناسبتها به زندانیان اعطا میشود.
خیر، مگر اینکه در محیط ها و معابر عمومی تظاهر به مصرف مشروبات الکلی نماید.
در شورای حل اختلاف در صورت وجود مشکلاتی همچون صدای مستمر حیوانات خانگی، سر و صدای ناشی از تعمیرات و صدای غیرمتعارف موسیقی و تلویزیون، مراسمهای متعدد، عدم پرداخت شارژ و سایر هزینههای مشترک میتوان طرح دعوی تشکیل داد.
در دادسرا، رجوع به مراجع کیفری نیازمند وجود جرم (مثل توهین، دعواکردن، داد و فریاد، مشاغلی که غیرقانونی بوده و جرم محسوب میشود) است.
شما میتوانید با تنظیم شکوائیه با عناوین «مزاحمت و سلب آسایش از طرف همسایه» یا «هتک حرمت» به دادسرا مراجعه کنید. همانطور که قبلا گفتیم، استشهادیه و صورت جلسه تنظیمی از سوی پلیس ۱۱۰ میتواند ادله مناسبی برای تسهیل روند رسیدگی و اثبات سریعتر همسایه آزاری باشد.
شرکت در پارتی به تنهایی جرم نیست. دستگیری و مجازات فقط به دلیل حضور در مهمانی نبوده، بلکه تهیه و نگهداری مشروب، مصرف مشروبات الکلی، توزیع و استعمال مواد مخدر، برقراری روابط نامشروع و بسیاری موارد دیگر که هریک به تنهایی میتواند جرم به حساب بیاید.
با راهنمایی وکیل باید به دادسرای امنیت اخلاقی و مجتمع قضایی ارشاد و دادگاههای کیفری مراجعه کنید.