ازدواج مجدد مرد (زن دوم) از لحاظ حقوقی در قانون ایران با رعایت شرایط خاصی مجاز است. یکی از مهم‌ترین مسائل در چنین ازدواج‌هایی، بحث مهریه زن دوم است. پرسش‌هایی که معمولاً در این زمینه مطرح می‌شود عبارت‌اند از:
- آیا مهریه زن دوم تفاوتی با مهریه زن اول دارد؟
- در صورت مطالبه مهریه توسط هر دو زن، کدام‌یک در اولویت قرار دارد؟
- اگر مرد اموال کافی نداشته باشد، آیا مهریه یکی مقدم بر دیگری است؟
- در صورت فوت مرد، تکلیف مهریه زنان چه می‌شود؟
در ادامه به بررسی همه این نکات می‌پردازیم.
بخش اول: مبانی قانونی مهریه در نظام حقوقی ایران
تعریف مهریه
مهریه مالی است که به موجب عقد ازدواج، مرد مکلف به پرداخت آن به همسرش می‌شود. این حق به‌محض وقوع عقد ازدواج برای زن ایجاد می‌شود و قابل مطالبه است.
انواع مهریه
- مهریه عندالمطالبه: هر زمان زن بخواهد، می‌تواند آن را مطالبه کند.
- مهریه عندالاستطاعه: زن تنها در صورت اثبات توانایی مالی مرد می‌تواند آن را طلب کند.
مشروعیت مهریه در زن دوم
هیچ محدودیتی در قانون برای تعیین مهریه در ازدواج دوم وجود ندارد. زن دوم نیز مانند زن اول از حق قانونی و شرعی تعیین و مطالبه مهریه برخوردار است.
بخش دوم: تفاوت‌های مهریه زن دوم با زن اول
1. از نظر میزان مهریه
قانون و شرع تفاوتی میان زن اول و زن دوم در خصوص میزان مهریه قائل نیستند. بنابراین مهریه زن دوم می‌تواند:
- بیشتر از مهریه زن اول باشد
- کمتر از مهریه زن اول باشد
- مساوی با مهریه زن اول باشد
تنها محدودیتی که وجود دارد، «تناسب با شأن زن» در برخی نظریات فقهی است، که البته در عمل، تعیین مهریه به توافق طرفین وابسته است.
2. از نظر نحوه مطالبه مهریه
هر دو زن این حق را دارند که با ارائه عقدنامه رسمی یا اثبات وجود عقد دائم، اقدام به مطالبه مهریه خود کنند. هیچ تقدم و تأخری ذاتی میان زن اول و دوم در امکان طرح دعوای مهریه وجود ندارد.
بخش سوم: اولویت در پرداخت مهریه زن اول و دوم
این بخش مهم‌ترین قسمت مقاله است؛ زیرا بسیاری تصور می‌کنند که زن اول در دریافت مهریه اولویت دارد. اما بیایید واقع‌بینانه و قانونی بررسی کنیم.
اصل کلی در قانون مدنی:
قانون مدنی در ایران بیان می‌کند که بدهی‌ها در صورتی که وثیقه یا ضمان خاصی نداشته باشند، بر اساس زمان مطالبه پرداخت می‌شوند.
بنابراین:
- اگر زن دوم زودتر از زن اول اقدام به مطالبه مهریه کند و حکم قطعی بگیرد، می‌تواند اموال مرد را توقیف کند.
- اگر زن اول زودتر اقدام کند، حق تقدم با اوست.
- در صورتی که هر دو هم‌زمان اقدام کنند، دادگاه با رعایت ضوابط اجرای احکام، نوبت‌بندی می‌کند.
نکته کلیدی:
زمان طرح دعوا و صدور اجرائیه، تعیین‌کننده‌ی تقدم در پرداخت مهریه است؛ نه ترتیب ازدواج اول یا دوم.
همین طور بخوانید: توقیف سهم‌الارث مرد برای مهریه؛ آیا زن می‌تواند از ارث شوهر طلبش را وصول کند؟
بخش چهارم: مطالبه مهریه زن دوم در شرایط ورشکستگی یا فوت شوهر
1. در صورت فوت شوهر
در صورت فوت مرد، هر دو زن می‌توانند مهریه خود را از ماترک (دارایی باقیمانده) مطالبه کنند. مهریه جزء دیون ممتاز است و قبل از تقسیم ارث باید پرداخت شود.
- اگر دارایی شوهر کفایت کند، هر دو زن به نسبت مبلغ مهریه خود از ماترک سهم می‌برند.
- اگر زن اول مهریه‌اش را قبلاً دریافت کرده باشد، زن دوم می‌تواند باقیمانده اموال را بابت مهریه خود طلب کند.
2. در صورت ورشکستگی یا اعسار
در این حالت، اگر هر دو زن به دادگاه مراجعه کنند، دادگاه با توجه به تاریخ صدور اجرائیه، ترتیب پرداخت را مشخص می‌کند. اولویتی به زن اول داده نمی‌شود.
بخش پنجم: بررسی رویه قضایی و نمونه آرا
مثال 1: زن دوم زودتر اقدام می‌کند
در یک پرونده در دادگاه خانواده تهران، زن دوم پس از شش ماه از ازدواج، اقدام به مطالبه مهریه کرد و توانست از طریق توقیف یک ملک، مهریه خود را وصول کند، در حالی که زن اول هنوز اقدامی نکرده بود.
مثال 2: تقسیم اموال میان دو زن
در پرونده‌ای دیگر، مرد فوت کرده بود و دو زن به همراه فرزندان درخواست مطالبه مهریه کردند. دادگاه با فروش ملک مسکونی، مهریه هر دو زن را به میزان معین پرداخت کرد و سپس باقیمانده ماترک را بین وراث تقسیم نمود.
بخش ششم: نکات فقهی و شرعی در مهریه زن دوم
از نظر فقه شیعه امامی:
- هیچ مانعی برای تعیین مهریه سنگین یا سبک برای زن دوم وجود ندارد.
- تقدم زن اول بر زن دوم از نظر فقهی نیز در خصوص مطالبه مهریه مطرح نیست.
- تنها شرط مشروع بودن مهریه، عقلایی بودن مال مورد نظر و رضایت طرفین است.
از دست ندهید: آیا در صورت طلاق از سمت مرد، امکان قسط‌بندی مهریه وجود دارد؟
بخش هفتم: شرایط خاص و توصیه‌های حقوقی
آیا زن اول می‌تواند مانع ازدواج دوم شود؟
از منظر قانونی، مرد می‌تواند با اجازه دادگاه همسر دوم اختیار کند، اما اگر در عقدنامه شرط عدم ازدواج مجدد وجود داشته باشد، زن اول می‌تواند درخواست طلاق دهد.
توصیه حقوقی به زنان در ازدواج دوم:
- در زمان عقد، مهریه معقول یا عندالمطالبه تعیین کنند.
- سند رسمی عقد را حتماً دریافت و نگهداری کنند.
در صورت شک به وضعیت مالی مرد، درخواست استعلام اموال یا توقیف اموال قبل از اقامه دعوا را در نظر بگیرند.
پرسش‌های پرتکرار
آیا مهریه زن دوم باید کمتر از زن اول باشد؟
خیر. هیچ الزام یا توصیه قانونی یا شرعی برای کمتر بودن مهریه زن دوم وجود ندارد.
اگر هر دو زن مهریه بخواهند، دادگاه اول به مهریه کدام زن رسیدگی می‌کند؟
دادگاه بر اساس اولویت زمانی ثبت دادخواست و صدور اجرائیه اقدام می‌کند، نه ترتیب ازدواج.
اگر مرد فوت کند، آیا زن دوم از ارث هم بهره‌مند می‌شود؟
بله. اگر ازدواج دائم باشد و در زمان فوت در عقد مرد باقی مانده باشد، زن دوم نیز مانند زن اول از ارث بهره‌مند می‌شود.
جمع‌بندی نهایی
مهریه زن دوم از نظر حقوقی، شرعی و رویه قضایی هیچ تفاوت ماهوی با مهریه زن اول ندارد. هر دو زن در شرایط برابر از حق مطالبه مهریه برخوردارند و زمان اقدام قانونی، تعیین‌کننده تقدم در پرداخت مهریه است. باورهای عمومی در مورد برتری زن اول در این زمینه پایه حقوقی ندارد و قانون صرفاً به اجرای عدالت زمانی و مستندات قانونی توجه می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید