بازار خرید و فروش خودرو در ایران یکی از فعال‌ترین بازارهای سرمایه‌ای و مصرفی است. قیمت بالای خودرو و تفاوت نرخ بازار و کارخانه، این حوزه را به بستری جذاب برای معاملات سریع و گاهی سوداگرانه تبدیل کرده است. اما همین جذابیت باعث شده که افراد سودجو با استفاده از روش‌های مختلف، اقدام به کلاهبرداری در این بازار کنند.
از فروش خودرو با مدارک جعلی گرفته تا فروش یک خودرو به چند نفر، روش‌های متنوعی برای کلاهبرداری وجود دارد که قربانیان زیادی بر جای گذاشته است. این مقاله به بررسی کامل ابعاد حقوقی، راهکارهای پیشگیری و اقدامات قانونی برای مقابله با این نوع کلاهبرداری می‌پردازد.
تعریف کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو
تعریف کلی کلاهبرداری
طبق ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری:
«هر کس از راه حیله و تقلب، مردم را بفریبد و از این طریق مال دیگری را ببرد، کلاهبردار محسوب می‌شود.»
در حوزه خودرو، حیله و تقلب ممکن است به شکل جعل اسناد خودرو، پنهان کردن عیوب اساسی، یا ارائه اطلاعات نادرست درباره مالکیت یا وضعیت خودرو باشد.
عناصر جرم کلاهبرداری در معاملات خودرو
برای اینکه عملی کلاهبرداری تلقی شود، سه شرط باید وجود داشته باشد:
- عملیات متقلبانه: استفاده از اسناد جعلی، قولنامه‌های صوری، تغییر شماره شاسی یا موتور، مخفی کردن سابقه تصادف سنگین و…
- بردن مال دیگری: خودرو یا وجه معامله به ناحق منتقل شود.
- سوءنیت: قصد قبلی برای فریب طرف مقابل.
روش‌های رایج کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو
روش‌های رایج کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو را می‌توان مطابق زیر دسته بندی کرد:
فروش یک خودرو به چند نفر
فروشنده با دریافت بیعانه یا کل مبلغ، خودرو را به چند نفر می‌فروشد و تنها یک نفر می‌تواند سند را منتقل کند. این روش معمولاً با قولنامه‌های غیررسمی انجام می‌شود.
استفاده از اسناد جعلی
شامل جعل کارت خودرو، برگ سبز، یا وکالتنامه فروش.
مخفی کردن عیوب اساسی
مانند تصادف شدید، تعویض شاسی یا موتور، یا مشکلات فنی جدی که ارزش خودرو را کاهش می‌دهد.
خودروهای سرقتی یا توقیفی
برخی خودروها در رهن بانک یا دارای ممنوعیت قضایی هستند اما فروشنده این موضوع را پنهان می‌کند.
دستکاری کیلومترشمار
برای افزایش قیمت، فروشنده کیلومتر را کم می‌کند تا خودرو کم‌کارکرد به نظر برسد.
نکات حقوقی قبل از خرید خودرو
این نکات حقوقی را حتما پیش از خرید خودرو، در نظر داشته باشید:
استعلام مالکیت و وضعیت حقوقی خودرو
- از طریق سامانه راهور و مراکز تعویض پلاک.
- بررسی عدم وجود توقیف قضایی، بدهی خلافی، یا رهن بانکی.
انجام معامله در مراکز مجاز
- عقد قرارداد در بنگاه دارای مجوز یا دفترخانه اسناد رسمی.
- خودداری از امضای قولنامه در مکان‌های غیررسمی.
بررسی مدارک هویتی فروشنده
- تطبیق مشخصات کارت ملی با مدارک خودرو.
- احراز مالکیت واقعی (نه صرفاً داشتن وکالت).
معاینه فنی و کارشناسی خودرو
- بررسی فنی و بدنه توسط کارشناس رسمی.
- ثبت گزارش کتبی از وضعیت خودرو.
مراحل قانونی پس از وقوع کلاهبرداری
مراحل قانونی پس از وقوع کلاهبرداری، به شرح زیر هستند:
شکایت کیفری
- محل طرح شکایت: دادسرای محل وقوع جرم یا محل کشف جرم.
- مدارک مورد نیاز: قولنامه، رسید پرداخت، مدارک شناسایی، و هرگونه سند یا پیام مرتبط.
درخواست رد مال
در شکواییه باید صراحتاً رد مال (بازگرداندن خودرو یا وجه) درخواست شود.
توقیف فوری خودرو یا وجه
با درخواست قرار تأمین خواسته یا توقیف اموال متهم.
نقش دفاتر اسناد رسمی و مراکز تعویض پلاک
- انتقال مالکیت خودرو فقط با برگ سبز رسمی و ثبت در سیستم راهور قطعی می‌شود.
- تنظیم وکالتنامه فروش باید در دفترخانه رسمی و با اعتبار محدود انجام شود.
- مراکز تعویض پلاک موظف‌اند احراز هویت و اصالت خودرو را بررسی کنند.
مسئولیت مشاوران املاک و نمایشگاه‌های خودرو
اگر فروشنده یا نمایشگاه در معامله‌ای که کلاهبرداری بوده مشارکت داشته یا بدون احراز اصالت مدارک، قرارداد تنظیم کرده باشد، ممکن است به اتهام معاونت در کلاهبرداری تحت تعقیب قرار گیرد.
راهکارهای پیشگیری از کلاهبرداری
یک سری راهکارهای پیشگیری از کلاهبرداری موقع خرید و فروش خودرو وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم داشت:
- عدم پرداخت کل مبلغ قبل از انتقال سند
- استعلام آنلاین وضعیت خودرو
- انعقاد قرارداد رسمی با ذکر جزئیات کامل
- استفاده از شاهد یا ضبط فرآیند معامله
- بررسی دقیق سابقه تصادف و تعمیرات
بررسی مواد قانونی مرتبط
در زیر بررسی مواد قانونی مرتبط را خواهیم داشت:
ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری
مجازات کلاهبرداری شامل:
- حبس ۱ تا ۷ سال
- جزای نقدی معادل مال برده‌شده
- رد مال
ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی (خیانت در امانت)
در برخی موارد که خودرو به امانت داده شده و برگردانده نشده، مشمول این ماده می‌شود.
نتیجه‌گیری
کلاهبرداری در خرید و فروش خودرو یکی از جرایم شایع و پرضرر است. آگاهی از نکات حقوقی، استعلام دقیق، استفاده از قرارداد رسمی و کارشناسی فنی، مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری است. در صورت وقوع جرم، اقدام سریع برای شکایت به کمک وکیل کیفری در تهران، توقیف خودرو و پیگیری حقوقی می‌تواند شانس بازپس‌گیری مال را افزایش دهد.
دیدگاهتان را بنویسید